Thai nh chậm phát triển nguyên nhân và cách phòng tránh

 Nuôi con mãi không tăng cân là vấn đề đau đầu khó chịu của mọi bà mẹ. Nhưng trước khi phải đối mặt với vấn đề dinh dưỡng phù hợp cho con thì bên trong thai kỳ, không ít thai phụ phải đối mặt với nỗi lo thai chậm phát triển trong bụng mẹ. Hiện tượng này không có biểu hiện cụ thể quá rõ ràng nhưng hậu quả nó tạo nên lại vô cùng nghiêm trọng. Vậy cần trang bị các kiến thức gì về hiện tượng quái gở này, cùng xét nghiệm sàng lọc trước sinh gentis tìm hiểu ngay nhé !

Thai nhi chậm phát triển nguyên nhân và cách phòng tránh

Thai chậm tăng trưởng hay phát triển với thuật ngữ chuyên khoa Intrauterine Growth Restriction (viết tắt IUGR) là tình trạng suy dinh dưỡng bào thai ngay khi còn trong bụng mẹ được xác định thông qua kích thước và trọng lượng thai dưới đường bách phân vị thứ 10 hoặc thứ 5, thứ ba (tùy theo tài liệu sử dụng). Thai chậm tăng trưởng (TCTT) là vấn đề thường gặp & có ảnh hưởng 5-7% thời kỳ mang thai.

Thai chậm tăng trưởng/phát triển có thể dẫn đến một số hậu quả rất nguy hiểm, như: Tỷ lệ bệnh – biến chứng và tử vong sau sinh gia tăng do hiện tượng khô nước ối thường xuất hiện từ đó gây sự chèn ép dây rốn, các nhỏ đã từng là thai chậm phát triển trong tử cung sẽ dễ bị những di chứng trầm trọng về thần kinh, kém phát triển trí tuệ, cao huyết áp lúc về già & các biến chứng về tim mạch hoặc bị vàng da, bị thừa hồng cầu hơn những em nhỏ là thai khỏe bình thường khác.

Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng thai chậm phát triển

Có 4 nhóm tác nhân dẫn đến hiện tượng thai chậm tăng trưởng/phát triển bên trong tử cung mà những thai phụ cần Chia sẻ.

Nhóm tác nhân từ thai thi

• Thai nhi bị bất thường về nhiễm sắc thể: hội chứng Turner, Down …. Hay do di truyền

• Thai dị tật
• Đa thai: việc đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho nhiều bào thai sẽ khó khăn hơn chỉ một bào thai & nguy cơ tiền sản giật khi mang đa thai cũng cao hơn. Có đến 25-30% thai chậm phát triển khi có bầu song sinh

Nhóm tác nhân từ bánh nhau: Suy chức năng bánh nhau, Bất thường tử cung, Nhau bám màng.

Nhóm tác nhân từ người mẹ:

• Thai phụ bị cao huyết áp,

• Thai phụ có vóc dáng nhỏ hoặc thiếu chất dinh dưỡng

• Thai phụ mắc những bệnh mãn tính liên quan đến tim, thận…
• Thai phụ bị chảy máu hoặc mắc những bệnh lý như: đái tháo đường thời kì mang thai, hồng cầu liềm…

Nhóm tác nhân từ bên ngoài như thuốc lá, rượu, nhiễm trùng… Bất kỳ bệnh lý nhiễm trùng nào ở mẹ bên trong thời kỳ mang thai (giang mai, sởi, nhiễm toxoplasma, cytomegalovirus) đều có thể dẫn đến tình trạng thai chậm phát triển trong tử cung.

Phân loại hiện tượng thai chậm tăng trưởng/phát triển

IUGR chia làm 2 loại:

• IUGR cân xứng: nghĩa là tất cả các số đo sinh học của thai đều bé mà nguyên nhân chủ yếu do rối loạn di truyền, nhiễm trùng …
• IUGR bất cân xứng: chỉ có vòng bụng thai nhỏ, chỉ số đầu và xương đùi bình thường

Làm thế nào để nhận biết thai chậm phát triển trong tử cung

• Thai phụ có thể tăng cân ít hơn bình thường hoặc có tình trạng thiểu ối.
• Thai phụ gặp các bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường.

Nhìn chung dấu hiệu nhận biết của thai chậm phát triển trong tử cung thường không rõ ràng, chủ yếu được phát hiện là nhờ những lần chẩn đoán thai định kỳ & dựa vào một số những chỉ số liên quan như:

• Chỉ số đường kính lưỡng đỉnh: có tới 70% các trường hợp thai chậm phát triển trong tử cung có kích thước đường kính lưỡng đỉnh bé hơn so với tuổi thai

• Chỉ số chu vi bụng: chỉ số thường được dùng nhất để dự đoán thai chậm phát triển bên trong tử cung. Chỉ số chu vi bụng có giá trị dự đoán thai chậm phát triển bên trong tử cung cao hơn chỉ số đường kính lưỡng kính, chu vi đầu & chiều dài xương đùi. Trong 1 số trường hợp thai phụ không nhớ chính xác ngày kinh nên không thể xác định được tuổi thai, nếu tốc độ tăng của chu vi bụng dưới 10 mm trong 15 ngày thì có thể nghĩ tới thai chậm phát triển trong tử cung.

• Chỉ số chiều dài xương đùi: Chỉ số này không có giá trị đặc biệt bên trong khám thai chậm phát triển bên trong tử cung.

• Ước lượng trọng lượng thai rất khó để có 1 công thức tính chính xác trọng lượng thai nhi bên trong tử cung, chúng ta chỉ có thể ƣớc đoán trọng lượng thai bên trong khoảng cộng trừ 10 % của giá trị trung bình, đối chiếu với biểu đồ phát triển trọng lượng thai theo tuổi thai để khám chữa thai chậm phát triển trong tử cung. xét nghiệm triple test là gì ?

• Chỉ số Doppler động mạch: Trường hợp doppler động mạch rốn và động mạch tử cung bình thường, trường hợp này thai chậm phát triển bên trong tử cung có thể do bất thường NST & ở thời kỳ chu sinh cũng ít có nguy cơ biến chứng xảy ra. Trường hợp doppler động mạch tử cung bất thường, trường hợp này thai chậm phát triển bên trong tử cung do bệnh lý hệ tuần hoàn của người mẹ. Thai phụ có kết quả Doppler động mạch bất thường có nguy cơ cao bị tiền sản giật và rối loạn tăng huyết áp bên trong các tháng cuối, làm thai chậm phát triển bên trong tử cung và có khả năng chết lưu bên trong tử cung.

biểu hiện nhận biết của thai chậm phát triển trong tử cung chủ yếu được phát hiện là nhờ những lần chẩn đoán thai định kỳ

các nhóm thai phụ có nguy cơ có thai chậm phát triển

các thai phụ có nguy cơ cao thai bị chậm phát triển trong tử cung thường có:

– Tiền sử đẻ con chậm phát triển bên trong tử cung

– Tăng cân ít hơn bình thường bên trong thời kỳ mang thai

– Chiều cao tử cung nhỏ hơn tuổi thai

– Mắc các bệnh lý như cao huyết áp, đái tháo đường, bệnh lý hồng cầu

– Tiền sử hút thuốc lá, nghiện rượu bia, dùng chất kích thích

– Mang song thai hoặc đa thai

– Mắc những bệnh lý nhiễm trùng hoặc rối loạn di truyền

– Tiền sử tiếp xúc với những hóa chất độc hại

chẩn đoán thai chậm phát triển như thế nào là đúng và kịp thời?

khám thai chậm tăng trưởng giai đoạn sớm

• Chỉ chiếm 20 – 30% IUGR
• 50% có thể kèm tiền sản giật sớm
• Tình trạng suy chức năng bánh rau nghiêm trọng, giảm cung cấp oxy cho thai mãn tính
• Biểu hiện: EFW < 10%, Doppler ĐM rốn bất thường
• Kết cục sau sinh: rất xấu, toan hóa máu, nguy cơ tử vong cao

chẩn đoán thai chậm tăng trưởng giai đoạn muộn

• Chiếm 70 – 80% IUGR
• Ít kèm tiền sản giật (#10%)
• Tình trạng suy chức năng bánh nhau mức độ nhẹ.
• Biểu hiện: Trọng lượng gần như phù hợp tuổi thai hoặc hơi nhỏ; Doppler ĐM rốn bình thường trong hầu hết trường hợp; MCA doppler giảm kháng trở 25%; CPR bất thường (25%) -> giảm oxy thai; Doppler ống TM gần như bình thường
• Kết cục sau sinh: nguy cơ tử vong thấp hơn, nhưng dự hậu lâu dài xấu

những cách chẩn đoán thai chậm tăng trưởng/phát triển

Siêu âm: khám thai chậm tăng trưởng (TCTT) cần phải siêu âm đo đạc kích thước thai ít nhất 2 thời điểm, cách nhau ít nhất 4 tuần. Khám thai chậm phát triển trong tử cung dựa chủ yếu vào siêu âm do thường không có triệu chứng đặc trưng. Tuy nhiên, có 1 số dấu hiệu thai chậm phát triển trong tử cung Chia sẻ như:

• Thai phụ có tiền sử đẻ con chậm phát triển trong tử cung
• bên trong giai đoạn mang thai sản phụ tăng cân ít hơn bình thường & chiều cao tử cung nhỏ hơn tuổi thai
• Mẹ phát hiện 1 số nguyên nhân như huyết áp cao, bệnh lý tim mạch

Việc xác định chính xác tuổi thai dựa vào siêu âm 3 tháng đầu giữ vai trò then chốt. Những chỉ số sinh học AC < 10% giúp phát hiện TCTT với tỷ lệ 75%, vòng bụng nhỏ là 1 dấu chứng nhạy để phát hiện TCTT. Để điều trị xác định cần dựa vào siêu âm là chủ yếu vì:

• Đây là phương pháp hữu hiệu để khám chữa vì có thể so sánh đối chiếu kích thước của thai với kích thước chuẩn từ đó đánh giá thai chậm phát triển bên trong tử cung cân đối hay không cân đối
• Có đến 90% trường hợp thai chậm phát triển bên trong tử cung có thiểu ối và dễ dàng phát hiện được qua siêu âm
• Có khả năng ước lượng được trọng lượng thai để đối chiếu với chỉ số trung bình

Siêu âm Doppler màu: Kỹ thuật này sử dụng để đo tốc độ & lưu lượng máu chảy vào mạch máu não của thai nhi.

Kiểm tra cân nặng của mẹ: Đây là 1 cách để ước tính sự phát triển của bào thai. Trong mỗi lần điều trị thai, bác sĩ sẽ kiểm tra và ghi lại cân nặng của người mẹ. Nếu mẹ bầu không đạt được cân nặng theo tiêu chuẩn, đây có thể là biểu hiện của thai nhi phát triển chậm.

Theo dõi thai nhi: bác sĩ sẽ tiến hành thực hiện 1 bài kiểm tra thai nhi bằng cách đặt một dây đai xung quanh bụng của người mang thai. Các dây đai này có đầu dò gắn với màn hình. Kết quả kiểm tra sẽ được hiển thị trên màn hình.

Chọc ối: Đây là một thủ thuật sử dụng mũi kim để lấy nước ối. Mẫu dịch này được kiểm tra xem có nhiễm trùng hay có vấn đề bất thường về nhiễm sắc thể không. Tuy nhiên, đây là sự lựa chọn cuối cùng, vì phương pháp xâm lấn này có thể dẫn đến nguy cơ sinh non.

Việc xác định chính xác tuổi thai dựa vào siêu âm ba tháng đầu giữ vai trò then chốt

Cách phòng ngừa thai chậm phát triển

• những cặp vợ chồng khi có kế hoạch mang thai cần đến gặp bác sỹ để được tư vấn về di truyền
• Thai phụ cần tránh dùng chất kích thích, rượu bia, thuốc lá trước và trong thai kỳ
• Hạn chế các thực phẩm, những chất chứa caffeine
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung vitamin và khoáng chất đầy đủ
• Tập thể dục nhẹ nhàng khoảng 30 phút mỗi ngày
• Khi sử dụng thuốc cần phải hỏi ý kiến bác sỹ để tránh thuốc có tác dụng phụ làm thai chậm phát triển

những giải pháp khám chữa thai chậm phát triển bên trong tử cung

• Theo dõi chặt chẽ và giải thích kỹ cho sản phụ & gia đình trong giai đoạn mang bầu vì hiện giờ chưa có phương pháp hữu hiệu để khám chữa thai chậm phát triển bên trong tử cung
• Có thể điều trị tăng huyết áp nếu xác định đó chính là nguyên nhân gây thai chậm phát triển
• Thai phụ cần được nghỉ ngơi, hạn chế lao động nặng
• Nếu nguyên nhân đến từ bất thường nhiễm sắc thể hay đa dị tật thì nên chỉ định đình chỉ thai nghén, nếu dị tật đơn độc thì cần được hội chẩn với trung tâm khám chữa trước sinh & bác sĩ phẫu thuật để có hướng xử trí sau sinh
• dùng corticoid cho tuổi thai từ 28 đến hết 34 tuần
• Theo dõi liên tục nhịp tim thai từ tuần 26, đánh giá độ giao động của tim thai và thay đổi nhịp tim thai

Đình chỉ thai nghén được đặt ra sau khi đã đánh giá toàn diện tuổi thai, tiền sử, tình trạng mẹ và bệnh lý đi kèm và bên trong các trường hợp sau:

• Tuổi thai trên 31 tuần mà nhịp tim thai dao động kém, dao động độ không liên tục qua một tuần theo dõi, nhịp chậm đơn độc và kéo dài, lặp lại nhiều lần
• Tuổi thai trên 34 tuần mà Doppler động mạch rốn có dòng tâm trương bằng không và bất thường Doppler động mạch não, thai có biểu hiện ngừng tiến triển
• Tuổi thai trên 37 tuần mà bất thường Doppler động mạch rốn, động mạch não, monitor

Trẻ sơ sinh chậm phát triển bên trong tử cung có nguy cơ tử vong & mắc những bệnh lý cao hơn so với trẻ khác như: chậm phát triển chiều cao, dậy thì sớm, rối loạn chuyển hóa gây nên đái tháo đường, tổn thương thận, tổn thương nội mạc mạch máu.

bên trong trường hợp chuyển dạ tự nhiên hoặc đình chỉ thai nghén không có chống chỉ định đẻ đường dưới thì theo dõi như một cuộc đẻ thường. Nếu có suy thai hoặc giảm ối, có yếu tố bất lợi như nhau bám thấp, ngôi ngược thì cần mổ lấy thai & có sự tham gia của bác sỹ hồi sức sơ sinh.

Đọc thêm: bảng giá sàng lọc trước sinh nipt tại gentis